فرم دهی یا خم کردن چوب باید طبق اصول خاصی انجام شود. برای انجام این فرآیند لازم است تا در ابتدای تولید چوب، رطوبت چوب را به میزان مناسب افزایش داد که به این فرآیند موم سانی یا پلاستیکی شدن چوب می‌گویند. رطوبت بالای چوب باعث منعطف شدن آن می‌شود. از این رو به راحتی می‌توان هر فرمی را روی چوب پیاده کرد تا به طرح دلخواه سازه رسید. نکته مهمی که در زمان موم سانی چوب باید به آن توجه کرد این است که حتما از چند قطعه نازک برای فرم دهی چوب استفاده کنیم؛ زیرا هنگام خم شدن لایه نازک چوب به تنهایی باعث شکستن آن خواهد شد. جنس چوب، ضخامت و جرم آن برای انجام این کار بسیار مهم است زیرا امکان خم کردن چوب‌های با ضخامت و جرم بالا وجود ندارد. جنس چوب درخت گردو، تخته چندلا، چوب راش بهترین گزینه برای خم کردن چوب است، این نوع چوب‌ها دارای جرم و ضخامت مناسبی جهت فرم دهی می‌باشند. این فرآیند یکی از کاربردی‌ترین کارها در صنعت چوب است زیرا نجاران و تولید کنندگان محصولات چوبی به راحتی می‌توانند به کمک اصول خاص، طرح مورد نظر خود را روی این زمینه کار اجرا کنند. بنابراین فرم دهی به انواع وسایل در صنعت چوب هنری محسوب می‌شود که با قرار گرفتن آنها در محیط، زیبایی آن محیط را چند برابر کرده و توجه افراد زیادی را به آن جلب می‌کند. در ادامه مطلب نحوه خم کردن و فرم دهی چوب را شرح خواهیم داد، پس با مطالب زیر همراه باشید.
انواع روش‌های خم کردن چوب
خم کردن چوب مانند فرآیندهای دیگر صنعت چوب از طریق روش‌های مختلفی انجام می‌شود. با آشنایی این روش‌ها، افراد حرفه‌ای و نجاران در این صنعت بر حسب شرایط و ابزارهای موجود خود می‌توانند این کار خاص را روی انواع سازه‌های چوبی انجام دهند. باید توجه داشت که چوب برای فرم دهی کاملا بررسی شود تا گره‌ای روی چوب وجود نداشته باشد زیرا وجود گره باعث شکستن چوب هنگام خم شدن خواهد شد. چهار روش برای انجام فرآیند خمیدگی چوب وجود دارد که شامل جعبه بخار، لایه به لایه، شیارزنی و روش خلا می‌باشد که در ادامه به طور کامل شرح داده می‌شود.
روش استفاده از جعبه بخار برای خم کردن چوب
فرم دهی به چوب در جعبه‌ای با جنس پی وی سی یا چوب به نام جعبه بخار انجام می‌گیرد. نحوه استفاده از این جعبه به این صورت است که چوب برای خم شدن باید داخل آن قرار بگیرد. این جعبه دارای روزنه‌هایی برای ورود و خروج بخار است که روزنه خروج آن به طرف زمین می‌باشد. به این دلیل که آب داخل جعبه با فشار به بیرون هدایت شود. برای خم کردن باید ابتدا قالب فرم چوب را تنظیم کرد. با تنظیم دقیق قالب به طرح مورد نظر چوب خواهید رسید تا بعد از خشک شدن چوب نیز به همان حالت بماند. این در حالیست که بعضی مواقع باید از گیره جهت ثابت نگه داشتن چوب به قالب استفاده کرد. برای ساخت قالب جعبه بخار باید روی چوب نیم دایره‌ای کشید. سپس برای نگه داشتن ثابت چوب روی قالب با استفاده از دریل پیچ‌های بزرگی را روی آن محکم کرد. حال نوبت به بخارپز کردن چوب می‌رسد؛ برای این کار باید منبع حرارت جعبه را روشن کرد و چوب‌ها را داخل آن قرار داد. بر حسب میزان ضخامت (هر اینچ)، چوب حدود یک ساعت داخل جعبه بخار قرار می‌گیرد. پس از اینکه چوب بخارپز شد، به راحتی می‌توان آن را به هر شکلی فرم داد. پس بعد از خارج کردن چوب از جعبه آن را روی قالب قرار می‌دهیم تا پس از خم شدن و رسیدن به فرم مورد نظر کاملا خشک شود. نکته‌ای که لازم است در این مرحله بدانید این است که بعد از تنظیم چوب روی قالب آن را محکم ببندید تا چوب انعطاف بیشتری برای خم شدن داشته باشد.
روش لایه به لایه برای خم کردن چوب
روش لایه به لایه زمانی برای فرم دهی به چوب استفاده می‌شود که نتوان چوب را به دلیل ضخیم بودن داخل جعبه بخار قرار داد. برای انجام این نوع روش باید با استفاده از دستگاه برش، چوب به قطعات نازک عمودی تقسیم کرد. حال می‌توان چوب‌های نازک برش خورده را به طور جداگانه داخل جعبه قرار داد تا عمل موم سازی روی آنها انجام شود. پس از اینکه عمل موم سازی روی لایه به لایه چوب‌های نازک توسط جعبه بخار انجام شد، می‌توان به کمک چسب رزین اوره فرمالدئید یا رزین اپوکسی آنها را روی هم چسباند و داخل قالب قرار داد تا به فرم مدنظر برسند. اما نکته‌ای که باید در این فرآیند رعایت شود، توجه به اندازه چوب‌ها و نوع چسب است. اندازه چوب را باید بیشتر از اندازه سازه مورد نظر گرفت زیرا طول چوب بعد از خم شدن و فرم دهی کاهش پیدا می‌کند. همچنین برای چسباندن لایه‌های چوب نباید از چسب چوب استفاده کرد زیرا استحکام کافی برای این فرآیند ندارد. بهتر است لایه‌های بیرونی چوب با استفاده از فوم پوشیده شوند تا فرم دهی چوب تمیزتر انجام شده و هنگام خم شدن آسیب نبینند.
روش شیارزنی برای خم کردن چوب
روش شیار زنی در هنر ساخت سازه‌های چوبی به روش خط زنی نیز معرفی می‌شود. برای انجام شیار زنی روی چوب بعد از مرحله پلاستیک کردن چوب باید خطوط شیاری را در جهت موافق راه چوب اعمال کرد. پس از خط انداختن روی چوب به کمک اره می‌توان به راحتی چوب را در قسمت مورد نظر خم کرد. نکته مهم این روش، توجه به عمق شیار زدن روی چوب است؛ زیرا ممکن است شیار با عمق زیاد روی چوب‌های ام دی اف یا تخته چند لا باعث شکستن شود. عمق شیار باید مطابق با ضخامت چوب و با فاصله مساوی از هم در نظر گرفته شود. پس از اینکه شیارها با عمق مورد نظر روی چوب زده شد و فرآِیند خم کردن چوب انجام گرفت؛ لازم است روی شیارها را با روکش پوشاند تا خمیدگی روی چوب ثابت بماند.
روش خلا برای خم کردن چوب
روش خلا یکی دیگر از روش‌های خم کردن یا فرم دهی چوب است که از شابلون نر برای این کار استفاده می‌کنند. برای انجام این روش باید پس از برش لایه‌های چوب و چسبیدن آنها را روی شابلون نر قرار داد. در روش خلا، تمام قطعات چوب برای فرم دهی و خم شدن باید داخل کیسه خلا قرار داده شوند. پس از قرار دادن چوب داخل کیسه، هوای داخل آن خارج شده و چوب‌ها در مقابل فشار به راحتی خم می‌شوند. تا زمانیکه چسب بین لایه‌های چوب خشک شود، خلا موجود در کیسه باقی خواهد ماند. برای اینکه چسب بین لایه‌ها زودتر خشک شود، از دستگاه‌های گرم کن یا دستگاه پرس وکیوم می‌توان استفاده کرد.